Nadchodzą zmiany dla przedsiębiorców wynikające z nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. 2007 r. Nr 50 poz. 331 ze zm.). Zmiany te stanowić będą realizację „Polityki konkurencji na lata 2011-13” przyjętej przez Radę Ministrów w 2011 r. W dniu 23 lipca 2013 r. Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Projekt przygotowany przez UOKiK przewiduje przede wszystkim skuteczniejsze eliminowanie praktyk ograniczających konkurencję oraz efektywniejsze prowadzenie postępowań z zakresu kontroli koncentracji. W tym celu urząd wprowadził nowe i zmodernizował istniejące już narzędzia, mające zapewnić skuteczną realizację głównych założeń nowelizacji. Są nimi: tzw. środki zaradcze, czyli mechanizmy służące m.in. skutecznemu zakończeniu stosowania przez przedsiębiorcę praktyki ograniczającej konkurencję oraz usunięciu jej negatywnych skutków; instytucja dobrowolnego poddania się karze, znacznie przyśpieszająca postępowanie oraz zmniejszająca liczbę odwołań od decyzji Prezesa UOKiK w sprawach dotyczących praktyk ograniczających konkurencję; instytucja leniency (tzw. łagodzenie lub uniknięcie kary) oraz wprowadzenie tzw. leniency plus.
Instytucja leniency oraz leniency plus stanowią w polskim prawie konkurencji tzw. system łagodzenia kar. Art. 109 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz rozporządzenie Rady Ministrów z 26 stycznia 2009 r. w sprawie trybu postępowania w przypadku wystąpienia przedsiębiorców do Prezesa UOKiK i odstąpienie od wymierzenia kary pieniężnej lub jej obniżenie (Dz.U. Nr 20, poz.109) regulują program leniency. Art. 109 wyznacza warunki, których spełnienie przez przedsiębiorcę jest niezbędne do uzyskania odstąpienia od wymierzenia kary oraz warunki niezbędne do obniżenia kary. Zawiera także upoważnienie dla Rady Ministrów do wydania rozporządzenia określającego sposób przyjmowania i rozpatrywania wniosków oraz sposób zawiadamiania przedsiębiorców o stanowisku Prezesa UOKiK w sprawie ich zgłoszeń.
Należy jednak pamiętać, iż instytucja leniency nie cieszy się wśród przedsiębiorców dużą popularnością. W latach 2004-20012 wpłynęło do UOKIK jedynie 35 wniosków. Na taki brak zainteresowania odpowiedzią urzędu są zmiany zapewniające większą przejrzystość systemu, czyli np.: wprowadzenie wymogu zawarcia we wniosku wszelkich informacji opisujących okoliczności i sposób funkcjonowania porozumienia (art.113a ust.2, pkt.6); zapis stanowiący, iż po otrzymaniu wniosku Prezes UOKiK potwierdzi datę oraz godzinę złożenia wniosku (art. 113a ust.4). Doprecyzowane zostaną także kwestie budzące duże wątpliwości w dotychczasowej praktyce. W nowych przepisach odnajdujemy regulacje stanowiące, iż współpraca pomiędzy wnioskodawcą a Prezesem UOKiK, oprócz obowiązku dostarczenia z własnej inicjatywy niezwłocznie wszelkich dowodów lub informacji dotyczących zakazanego porozumienia, powinna polegać przede wszystkim na nieniszczeniu, niefałszowaniu i niezatajaniu dowodów i informacji związanych ze sprawą oraz nieujawnieniu, bez zgody Prezesa UOKiK, samego faktu złożenia wniosku (art.113a ust.5 pkt. 3 i 4) a także nieutrudnianiu składania wyjaśnień przez osoby zatrudnione i osoby pełniące funkcję kierowniczą lub wchodzące w skład organu zarządzającego przedsiębiorcy (art.113a ust.5, pkt.2). Kolejną praktyczną zmianą jest wprowadzenie obowiązku wycofania się przez przedsiębiorcę z porozumienia nie później niż niezwłocznie po złożeniu wniosku. Obecna regulacja nakazuje przedsiębiorcy bezwzględny obowiązek natychmiastowego zaprzestania udziału w zakazanym porozumieniu. Tworzy to problemy natury technicznej, np. gdy przedsiębiorca – dystrybutor nie jest w stanie wypowiedzieć umowy z producentem ze skutkiem natychmiastowym. Łagodniejsze wymogi w tym zakresie powinny wpłynąć na atrakcyjność programu leniency i zachęcić większą liczbę przedsiębiorców do udziału w nim.
Korzystnym rozwiązaniem dla przedsiębiorców będących stronami wielu porozumień ograniczających konkurencję jest instytucja leniency plus. Daje ona możliwość osiągnięcia dodatkowych korzyści wynikających ze współpracy z UOKiK pod warunkiem przekazania informacji o innej, nieujawnionej jeszcze zmowie.
Apl. adw. Barbara Kurowska